Gdańsk II – odbudowa
II wojna światowa odcisnęła na Gdańsku znaczne piętno, którego ślady widzimy do dziś. Zapraszam do lektury!
Kolejne spojrzenie na Motławę. Warto zwrócić uwagę na Żuraw, który został odbudowany dopiero pod koniec lat 50. Łatwo zauważyć „odstępstwa” od oryginału – różni się kształt dachu. Nie tylko Żuraw, ale cała lewa pierzeja uległa przemianie, część kamienic jest wyższa, ma okna w innych miejscach, nie wspominając już o detalach architektonicznych.
Zniszczenie
Idący od wschodu front wojenny przetoczył się przez Gdańsk w marcu 1945 roku. Ostrzał artyleryjski i walki zniszczyły miasto, ale sporo budynków i kluczowych zabytków zostało względnie nienaruszonych. Po zajęciu miasta przez wojska radzieckie nastąpiła seria podpaleń, mających „zlikwidować pruskie dziedzictwo miasta” oraz wypędzić resztki ukrywających się niemieckich żołnierzy. W efekcie tych działań kolejne budynki uległy zniszczeniu, tym Brama Żuraw, w której spłonęła cała zabytkowa drewniana konstrukcja.
Trzecia faza zniszczenia wynikała z opieszałości w zabezpieczeniu ruin i odbudowie. W efekcie, jeszcze na początku lat 50. część zniszczonych budynków stało samopas.
Szerzej o zniszczeniu zabytkowej części miasta można przeczytać w artykule, który podlinkowałem na końcu wpisu „Gdańskie historie, marzec 1945…”
Na zdjęciu widzimy Most Stągiewny prowadzący na Wyspę Spichrzów. Po lewej stronie znajduje się Brama Stągiewna, stanowiąca niegdyś część umocnień miasta. Starsza fotografia pochodzi ze zbiorów szwedzkiego DigitaltMuseum, id: JvmKBDN00061, rok 1945.
Odbudowa
Jak wspomniałem, odbudowa Gdańska początkowo przebiegała bardzo powoli. Z biegiem czasu i napływem nowych mieszkańców przyspieszała, odchodząc coraz bardziej od pierwowzorów.
Oryginalne mieszczańskie kamieniczki stawały się „dawcami” materiałów dla nowych domów budowanych poza ścisłym centrum lub rekonstrukcji kościołów, a spora część zdatnych do uratowania zostało wyburzonych, by przyspieszyć budowę nowych budynków. Wykonawcom łatwiej było budować na gruzach, niż ratować/odtwarzać zniszczone kamienice. Przy odbudowie nie stosowano pierwotnych technik architektonicznych, tylko współczesne, znormalizowane. W rezultacie zmienił się bieg niektórych ulic oraz ilość kondygnacji w kamienicach (co dobrze prezentuje zestawienie zdjęć znad Motławy).
A co z ocalałymi budynkami?
Pomimo skali zniszczeń, nie wszystkie budynki w pobliżu śródmieścia ucierpiały. W widocznej na zdjęciu baszcie Jacek, spłonął drewniany dach i wnętrze, natomiast ceglane mury wytrzymały. Po remoncie z lat 50. budowla cieszy oko do dziś.
Hala Targowa powstała na miejscu zniszczonego klasztoru dominikanów i miała na celu przenieść handlarzy z ulic miejskich, do jednego, dużego pomieszczenia. II wojnę światową budynek przeszedł praktycznie nieuszkodzony. I tu pojawia się historia, która pokazuje ówczesne podejście do zabytków: w latach 60. istniał projekt wyburzenia hali, by na jej miejscu wybudować Supersam. Na szczęście budynek ustanowiono zabytkiem i nie tylko cieszy oko po dziś dzień, ale również spełnia swoją pierwotną – targową funkcję.
Podsumowanie
Mity odbudowy Głównego Miasta w Gdańsku
GDAŃSKIE HISTORIE: Marzec 1945 – straszny koniec miasta Danzig
Gedanopedia – Żuraw
Wikipedia – Operacja pomorska
Gdańsk I - wprowadzenie
Może Ci się spodobać
